Trắc bách diệp là gì? Công dụng và cách dùng hiệu quả nhất

Trắc bách diệp được xem là một biểu tượng quý giá trong kho tàng thảo dược Việt Nam. Không chỉ là bài thuốc dân gian quen thuộc, loại cây này còn góp mặt trong nhiều phương pháp làm đẹp và chăm sóc sức khỏe. Vậy loài cây này thực sự có tác dụng gì? Cách dùng như thế nào để đạt hiệu quả tối ưu? Hãy cùng iCHARM tìm hiểu ngay sau đây!

Trắc bách diệp là gì?

Trắc bách diệp là một loại cây thường xanh, cao từ 5 – 10m, thậm chí đạt đến 20m khi trưởng thành. Cây có dáng thẳng, tán rậm, cành mọc dày tạo thành hình tháp đẹp mắt.

Trắc bách diệp có tên khoa học là Platycladus orientalis. Ngoài tên gọi này, cây còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như “trắc bách”, “bách diệp”, hay “Bá tử nhân (phần hạt)”.

Thân cây có màu nâu xám, vỏ ngoài hơi xù xì. Rễ cây khá phát triển, giúp cây bám chắc vào đất. Lá của cây nhỏ, dạng vảy, xếp chồng lên nhau thành từng lớp khít, có màu xanh đậm ở mặt trên và hơi nhạt ở mặt dưới. Khi vò nát, lá có mùi thơm nhẹ đặc trưng do chứa tinh dầu.

Hoa bách diệp có kích thước nhỏ, mọc đơn độc ở đầu cành. Quả hình trứng hoặc hơi thuôn dài, khi non có màu xanh lục, khi chín chuyển sang màu nâu và chứa hạt có khả năng nảy mầm cao.

Thành phần hóa học

Trắc bách diệp chứa nhiều hợp chất có giá trị dược liệu quan trọng, giúp mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Một số thành phần chính có trong cây bao gồm:

• Tinh dầu: Trong lá bách diệp có chứa một lượng tinh dầu đáng kể, giúp tạo nên hương thơm nhẹ đặc trưng. Thành phần này có tác dụng kháng khuẩn, làm dịu thần kinh và hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp.
• Flavonoid: Đây là nhóm hợp chất có đặc tính chống oxy hóa mạnh. Giúp bảo vệ tế bào khỏi tác động của các gốc tự do, đồng thời hỗ trợ cầm máu và bảo vệ thành mạch.
• Tanin: Được biết đến với khả năng se khít và làm săn chắc mô. Tanin trong bách diệp giúp cầm máu hiệu quả và hỗ trợ điều trị viêm nhiễm.
• Saponin: Có tác dụng kháng viêm, chống vi khuẩn và hỗ trợ làm sạch da.
• Một số dưỡng chất khác: Bao gồm các acid hữu cơ, chất xơ và khoáng chất có lợi. Giúp tăng cường sức khỏe tổng thể.

Công dụng của trắc bách diệp

Hỗ trợ cầm máu, trị xuất huyết

Nhờ chứa flavonoid và tanin, bách diệp có khả năng co mạch, làm bền thành mạch và cầm máu nhanh chóng. Trong y học cổ truyền, loại cây này thường được sử dụng để điều trị chảy máu cam, xuất huyết tiêu hóa, ho ra máu, đại tiện ra máu hoặc rong kinh kéo dài.

Cách dùng phổ biến:

• Giã nát lá tươi, sau đó lấy nước cốt để cầm máu. Sau đó nhúng bông vào nước cốt, đặt vào mũi khi bị chảy máu cam.
• Dùng 10g bách diệp khô, sắc với 300ml nước, uống 2 lần/ngày để giúp cầm máu từ bên trong.

An thần, hỗ trợ giấc ngủ

Với khả năng an thần tự nhiên, bách diệp giúp giảm căng thẳng và lo âu. Hỗ trợ người dùng có giấc ngủ sâu và ngon hơn.

Tinh dầu từ cây thường được sử dụng trong liệu pháp aromatherapy để tạo ra không gian thư giãn. Hạt của cây còn được sử dụng trong các bài thuốc Đông y để điều trị mất ngủ, hồi hộp, tim đập nhanh.

Giảm ho

Tinh dầu và các hoạt chất có trong bách diệp có đặc tính kháng khuẩn, tiêu viêm và làm dịu niêm mạc hô hấp. Giúp giảm ho, hỗ trợ điều trị viêm phế quản và các bệnh liên quan đến đường hô hấp. Sử dụng trà từ lá của loại cây này có thể giúp thông thoáng đường hô hấp và giảm tình trạng ho kéo dài.

Hỗ trợ điều trị tóc bạc sớm và rụng tóc

Các chiết xuất từ bách diệp có khả năng kích thích tuần hoàn máu tại da đầu. Giúp nuôi dưỡng tóc và ngăn ngừa tình trạng bạc sớm cũng như rụng tóc. Sử dụng dầu gội có chiết xuất từ loài cây này sẽ giúp tóc chắc khỏe và bóng mượt hơn.

Cách dùng phổ biến:

• Dùng 50g lá bách diệp khô, đun sôi với 1 lít nước. Để nguội, dùng gội đầu 2 – 3 lần/tuần giúp tóc chắc khỏe, giảm rụng. Kết hợp với hà thủ ô để tăng cường hiệu quả trị tóc bạc sớm.
• Nhỏ 5 – 7 giọt tinh dầu của loại cây này vào dầu dừa, thoa đều lên da đầu, massage nhẹ nhàng, ủ trong 30 phút rồi gội sạch.

Làm đẹp da, giảm mụn

Nhờ có tính kháng khuẩn, chống viêm và giàu flavonoid, loài cây này giúp làm sạch da, giảm mụn trứng cá, viêm da và hỗ trợ làm sáng da. Đồng thời, saponin trong cây giúp loại bỏ bã nhờn và se khít lỗ chân lông.

Cách dùng phổ biến:

Rửa mặt bằng nước sắc từ bách diệp để giảm viêm da, mụn trứng cá. Hoặc bạn có thể xay nhuyễn lá, sau đó trộn với mật ong hoặc sữa chua để đắp mặt nạ.

Cách dùng trắc bách diệp

Dạng sắc nước uống

Đây là cách dùng phổ biến nhất trong y học cổ truyền. Lá, cành hoặc hạt của loại cây này được phơi khô. Sau đó sắc lấy nước uống để hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề sức khỏe như mất ngủ, ho, viêm phế quản và xuất huyết.

Cách thực hiện:

Dùng khoảng 10 – 15g bách diệp khô, rửa sạch. Cho vào nồi cùng 500ml nước, đun nhỏ lửa đến khi còn khoảng 200ml. Uống 2 lần/ngày, có thể kết hợp với mật ong hoặc cam thảo để dễ uống hơn.

Dạng bột hoặc viên

Trắc bách diệp sau khi sấy khô có thể nghiền thành bột mịn để sử dụng lâu dài hoặc viên nén. Giúp dễ dàng hơn trong việc sử dụng và bảo quản. Dạng viên thường chứa chiết xuất tinh chất từ lá, mang lại hiệu quả nhanh chóng và tiện lợi cho những người bận rộn.

Cách sử dụng:

• Uống: Mỗi lần dùng 2 – 3g bột, pha với nước ấm hoặc mật ong.
• Đắp ngoài da: Trộn bột với mật ong, đắp lên vùng da bị viêm hoặc mụn để giảm sưng và làm dịu da.

Dạng tinh dầu

Tinh dầu trắc bách diệp là một lựa chọn tuyệt vời cho những ai yêu thích liệu pháp aromatherapy. Bạn có thể sử dụng tinh dầu này với máy xông tinh dầu để tạo không gian thư giãn. Giúp giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.

Ngoài ra, tinh dầu cũng có thể được sử dụng để massage. Giúp làm dịu cơ bắp và thư giãn tinh thần.

Cách sử dụng:

• Xông phòng: Nhỏ 5 – 7 giọt tinh dầu bách diệp vào máy xông tinh dầu. Giúp khử khuẩn không khí, giảm ho, thông mũi và cải thiện giấc ngủ.
• Massage: Pha tinh dầu này với dầu nền (dầu dừa, dầu oliu) theo tỉ lệ 1:10. Massage vùng thái dương, cổ hoặc lưng để thư giãn cơ thể.

Lưu ý khi sử dụng bách diệp

Đối tượng không nên dùng

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng không phải ai cũng thích hợp để sử dụng loại cây này. Các đối tượng sau đây nên tránh hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng:

• Phụ nữ mang thai: Trắc bách diệp có tác dụng hoạt huyết, có thể gây co bóp tử cung. Làm tăng nguy cơ sảy thai hoặc sinh non.
• Người có cơ địa hàn, tỳ vị yếu: Do tính chất của bách diệp là mát và hơi đắng, những người có thể trạng hàn dễ bị rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc đau bụng khi sử dụng.
• Người đang dùng thuốc đặc trị: Nếu bạn đang điều trị bằng thuốc khác, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Vì loại cây này có thể tương tác với một số loại thuốc, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
• Người huyết áp thấp: Trắc bách diệp có thể làm giãn mạch và hạ huyết áp nhẹ. Không phù hợp với những người có huyết áp thấp hoặc dễ bị chóng mặt, mệt mỏi.
• Người bị rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc chống đông: Vì bách diệp có tác dụng cầm máu, chúng có thể ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc chống đông như Warfarin, làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Trẻ em dưới 6 tuổi: Hệ tiêu hóa và cơ thể của trẻ nhỏ còn nhạy cảm. Nên cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Liều lượng

Không nên dùng quá 20g/ngày để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe. Khi dùng ngoài da, nên thử trên một vùng nhỏ trước để kiểm tra phản ứng dị ứng.

Kết luận

Trắc bách diệp không chỉ là một thảo dược quen thuộc trong Đông y mà còn là bí quyết tự nhiên giúp chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp. Nếu biết cách áp dụng khoa học, loài cây này sẽ trở thành giải pháp tự nhiên giúp bảo vệ sức khỏe và sắc đẹp. Hãy khám phá và tận dụng những giá trị tuyệt vời mà bách diệp mang lại cho cuộc sống của bạn!